Geschiedenis

 

1. Deze ridderorde werd op 10 januari 1430 te Brugge ingesteld door hertog Philips de Goede, als Bourgondische tegenhanger van de Engelse orde van de Kousenband. Het is een van de aanzienlijkste en oudste wereldlijke ordes waarvan het grootmeesterschap tegenwoordig in handen is van de Spaanse Bourbons. Het devies is: “Je l’ay empris” (“Ik heb het ondernomen”) en het motto: “Pretium laborum non vile” (“Geen geringe beloning onzer daden”) Welke?

2. Wie was de usurpator van de Engelse troon (6 januari 1066) die op 14 oktober van dat jaar in de slag bij Hastings door Willem de Bastaard (later de Veroveraar), hertog van Normandië en rechtmatig troonopvolger, werd verslagen?

3. Waarom kwam er op 23 november 1890 een einde aan de personele unie tussen Nederland en Luxemburg?

4. Hoe heet het schip waarmee kapitein James Cook, in 1768 - 69, zijn ontdekkingsreis langs Tahiti, Nieuw-Zeeland en Australië maakte? Het is, naar aanleiding van de astronomische waarnemingen die tijdens deze reis ook plaatsvonden, tevens de naam van de vijfde spaceshuttle, die de ontplofte ‘Challenger’ verving.

5. Deze vroege vorm van de moderne mens (vertegenwoordigers van Homo sapiens sapiens) woonde in West- en Zuid-Europa tijdens de laatste ijstijd. Zij onderscheidde zich van de Neanderthalers door hun hoge voorhoofd en geprononceerde kin. Ze droegen kleding en maakten gereedschappen van steen, been en ivoor. Ook de grotschilderingen in o.a. Lascaux (F) worden aan hen toegeschreven. Hun naam is echter afgeleid van een andere grot in de Dordogne, waar hun overblijfselen in 1868 voor het eerst werden gevonden. Hoe staan zij bekend?

6. Hij was in juni 68 de opvolger van Nero, en de eerste keizer in het vierkeizerjaar 69. Wie was deze Romeinse keizer die zijn kortstondige heerschappij met de dood moest bekopen op 15 januari 69?

7. William F. Cody (1846 - 1917) werd omstreeks 1860 beroemd als een van de voornaamste rijders van de ‘Pony Express’. Tijdens de Amerikaanse burgeroorlog was hij een van de beste gidsen van het leger van de Noordelijken. In Europa is hij echter vooral bekend onder zijn bijnaam. Hoe luidt die?

8. Hij is de grondlegger van het Nederlands gezag in de Indische archipel en de stichter van Nieuw-Hoorn, het latere Batavia. Hij was tot twee keer toe gouverneur-generaal van Nederlands-Indië en stierf te Batavia in 1629. Zijn naam?

9. Hoe noemde Abel Tasman het door hem op 13 december 1642 ontdekte Nieuw-Zeeland?

10. Welk jaar vond de Tiendaagse Veldtocht plaats?

 

Sociaal-maatschappelijk

 

1. Wie is deze arts (1870 - 1952), die staat afgebeeld op het jongste Italiaanse 1000-lirebiljet, en vooral bekendheid geniet als pedagoog door de vernieuwende visie op opvoedkundig gebied, en het daarop gebaseerde schoolsysteem, waarin zelfwerkzaamheid een belangrijke rol speelt?

2. Welk koningshuis zwaait de scepter over België?

3. Wat is de laatste Franstalige wet in Nederland?

4. De Amsterdamse trams voeren niet alleen een lijnnummer maar tevens een lijnkleur (een in verschillende kleurvlakken verdeeld, of monochroom vierkant). Waarom?

5. Van wie is de uitspraak: “In gelul kun je niet wonen”?

6. Prins Maurits is de eerste van de jongste generatie Oranjes die voornemens is te gaan trouwen, nog wel met de katholieke Marilène van den Broek. Hoeveelste in lijn is hij voor de troonopvolging?

7. Deze van oorsprong Italiaanse modeontwerper werd medio 1997 in Miami Beach (FL/USA) vermoord. Wat was zijn naam?

8. Drie Nederlandse cultuurhistorische monumenten staan op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO. Twee daarvan zijn de stelling van Amsterdam en het voormalige eiland Schokland, wat is onlangs als derde aan deze lijst toegevoegd?

9. Wat is de naam van de munt van de Ierse Republiek, voorheen het Ierse pond?

10. Waarom is juist op 21 maart de internationale dag tegen het racisme?

 

Taal en Literatuur

 

1. Wie schreef de studie ‘Soep lepelen met een vork’ (1972), gericht tegen elke spellingshervorming van de Nederlandse taal?

2. Bij het grote publiek is hij vooral bekend door zijn boek ‘The Naked Ape’ ('De naakte aap') waarin hij het menselijk gedrag verklaart vanuit zijn ethologische achtergrond. Andere publicaties van zijn hand zijn o.a. ‘The Soccer Tribe’ en ‘Baby Watching’ (Baby's). Zijn naam?

3. “Behalve den man, die de Sarphatistraat de mooiste plek van Europa vond, heb ik nooit een wonderlijker kerel gekend dan...” Welk verhaal begint met deze regels?

4. “Ik werd geboren aan de vooravond van de tweede wereldoorlog.” Wie begint zijn eerste, autobiografische, roman uit 1964 met deze zin?

5. Wij kennen allemaal de dichtregel “A thing of beauty is a joy for ever:” van John Keats, van welk gedicht is dit de openingsregel?

6. Deze Oostenrijkse pacifiste streed voor de vrede in organisaties en vooral door middel van haar romans en andere publicaties. Haar bekendste boek is ‘Die Waffen Nieder!’ (‘De Wapens Neer!’) uit 1889. Zij was, in 1905, de eerste vrouw die de Nobelprijs voor de vrede kreeg. Haar naam?

7. “Just the place for a Snark!” the Bellman cried, As he landed his crew with care;... zijn de eerste strofen van het gedicht ‘ The Hunting of the Snark’. Wie is de auteur?

8. Wie is de schrijver van de novelle ‘De rat van Arras’ uit 1986?

9. Tot welke taalgroep behoort het Laps?

10. Het werk van deze illustrator en schrijver, en voorheen uitgever, van kinderboeken is over de gehele wereld geliefd. Zijn educatieve boekjes over onder andere Nijntje, Boris en Barbara, Betje Big en Snuffie zijn in iedere denkbare taal vertaald en dragen titels als ‘Stoeprand...stop’, ‘Boe zegt de koe’ en ‘Ik kan moeilijke woorden lezen’. Er zijn zelfs winkels die geheel en al aan zijn figuren, en de commerciële off-spin daarvan zijn gewijd. Zijn naam graag.

 

Deze Eeuw

 

1. Naast de vijf traditionele Nobelprijzen die sinds 1901 worden uitgereikt werd er in 1968 een zesde ingesteld. Die overigens niet betaald wordt uit de erflating van Alfred Nobel maar door Sveriges Riksbank (Centrale Bank van Zweden). Welke?

2. Wie was de Engelse legeraanvoerder tijdens de slag bij El Alamein in oktober 1942?

3. Deze sekte, onder leiding van Shoko Asahara, pleegde drie jaar geleden een aanslag met het gifgas Sarin in de metro van Tokio. Hoe heet zij?

4. Wie was tijdens de Tweede Wereldoorlog de weermachtsbevelhebber in Nederland?

5. Welk jaar was de Falklandoorlog?

6. Hoeveel mensen zijn er op de maan geweest?

7. Deze voormalige Afrikaanse dictator overleed vorig jaar in ballingschap. Vertaald luidde zijn naam: ‘de haan die alle kippen het eerst neemt’. Wie was hij?

8. In 1917 vond het Engelse koningshuis het beter haar naam te veranderen in Windsor, naar een van de Engelse paleizen die het bezit. Wat is de oorspronkelijke naam die tot dat jaar gebruikt werd?

9. Wat is de naam van het schip dat zonk in de nacht van 27 op 28 september 1994, op weg van Tallinn naar Stockholm. Het is met 852 slachtoffers de grootste zeeramp uit de naoorlogse Europese geschiedenis.

10. Wat is de naam van de lijfwacht die als enige het ongeluk overleefde waarbij Diana prinses van Wales om het leven kwam?

 

Muziek

 

1. Wat is een shanty?

2. De muziek van de opera ‘Reconstructie’ (1969) werd, zoals dat in die tijd hoorde geschreven door een collectief bestaande uit Reinbert de Leeuw, Louis Andriesen, Misha Mengelberg, Peter Schat en Jan van Vlijmen. Welk Vlaams / Nederlands duo was verantwoordelijk voor de tekst?

3. Welke jazzexpert was in de jaren ’70 en ’80 de, aan een rolstoel gekluisterde, presentator van het fameuze radioprogramma NOS Jazz?

4. Deze ‘supergroep’ oogstte eind jaren tachtig veel succes met haar eerste cd (‘Volume 1’) en de daarvan afkomstige hit ‘Handle With Care’. De bezetting was: George Harrison, Jeff Lynne, Tom Petty, Bob Dylan en Roy Orbison. Nog geen maand na het uitbrengen van de cd overleed, op 7 december 1988, Roy Orbison plotseling. Twee jaar later brachten de vier overgebleven leden van de groep de tweede en tot nu toe laatste cd uit: ‘Volume III’. Wat was de naam van deze groep?

5. John Fogerty was de initiator en inspirator van deze popband, die verder bestond uit zijn broer Tom, Doug Clifford en Stu Cook. Zij hadden vele hits waaronder ‘I Put A Spel On You’, ‘Proud Mary’, ‘The Midnight Special’ en ‘Suzie Q’. Hun naam?

6. Slowhand is zijn bijnaam. Hij speelde o.a. bij ‘The Yardbirds’, ‘John Mayall’s Bluesbreakers’ en ‘Derek and the Dominoes’. Wat is zijn naam?

7. Onlangs overleed deze jazzviolist in zijn woonplaats Parijs, hij werd beschouwd als een van de uitvinders van de zigeunerjazz. Hij werd bekend nadat hij in 1934 samen met gitarist Django Reinhardt het ‘Quintette du Hot Club de France’ oprichtte. Hoe luidde zijn naam?

8. Wie was deze Oostenrijkse componist en dirigent, die leefde van 1860 tot 1911? Hij schreef net als Van Beethoven negen symfonie‘n, en, weer net als Van Beethoven, één ‘unvolendete’. Tot de liederencycli die hij schreef behoren onder andere: ‘Lieder und Gesänge aus der Jugendzeit’, ‘Kindertotenlieder’, ’Des Knaben Wunderhorn’ en ‘Das Lied von der Erde’.

9. Wie schreef de suite voor orkest en twee piano’s: ‘Le carnaval des animaux’ (‘Het carnaval der dieren’, 1886)?

10. Sinds het midden van de dertiende eeuw kennen wij in het muziekschrift de mensurale notatie. Wat onderscheidt de mensurale notatie van de tot dan toe gebruikte notenbalknotatie?

 

Exact

 

1. Net zoals het Aids-virus vindt dit virus, uit de familie der Filivirussen, zijn oorsprong in Afrika en komt het voor onder mensapen die soms mensen besmetten. Plotselinge koorts, hoofd-, spier- en keelpijn, gevolgd door huiduitslag, braken, diarree, nier- en leverinsufficiëntie en ernstige in- en uitwendige bloedingen (zgn. hemorragische koorts) zijn de symptomen. Het is echter nog dodelijker en tot 90% van de besmette patiënten overlijdt binnen enkele weken. Tot twee keer toe (in 1976 en 1995) leidde een, beperkte, epidemie in Zaïre tot grote paniek bij de WHO. Welk virus wordt hier bedoeld?

2. Samen met de Engelsman Francis Crick ontrafelde hij op drieëntwintig jarige leeftijd de chemische structuur van de drager van de erfelijke informatie, het DNA (desoxyribonucleïnezuur). Wie is deze Amerikaan?

3. We kennen de temperatuurschalen van Celsius, Fahrenheit en zelfs Reamur. Wat is de eenheid van de thermodynamische temperatuur die gebaseerd is op het absolute nulpunt (minus 273,16 ºC)?

4. Hoeveel weegt één vel A4, 80 grams papier?

5. Wat is de Nederlandse naam van het dier waarvan de wetenschappelijke naam Vulpes vulpes luidt?

6. Hoe noemt men het verschijnsel, waarbij chemische reacties worden versneld (of vertraagd) door stoffen die schijnbaar niet aan de reactie deelnemen en die na afloop van de reactie ook onveranderd zijn?

7. Zijn bekendste boeken zijn: “The Selfish Gene” en “The Blind Watchmaker” waarin hij de evolutiebiologie op een nieuw spoor zette. Door niet het belang van de soort maar dat van het individu (of zijn genen) als belangrijkste drijvende kracht achter de evolutie te postuleren. Wie is deze bekende leerling van Professor Niko Tinbergen?

8. Wat is de titel van het in 1962 door Rachel Carson (1907 - 1964) gepubliceerde boek over de gevolgen van het gebruik van DDT? Het wordt wel gezien als de aanzet tot het ontstaan van de zogenoemde ‘milieubeweging’.

9. Hoe wordt de eerste hoofdwet van de thermodynamica ook wel genoemd?

10. Wat is het getal van Avogadro (N of N_A)?

 

Aardrijkskunde

 

1. We kennen allemaal de Unie van Atrecht (6 januari 1579). Onder welke Franse naam is deze stad bekend?

2. Hoe heet het Servische deel van de federale staat Bosnië-Herzegovina?

3. Wat is het enige deel van het huidige Britse Rijk waar het verkeer niet links houd?

4. In welke Nederlandse provincie ligt het dorpje Doodstil?

5. Bij welke provincie hoorde Urk toen het nog een eiland was?

6. Tot voor kort was Almaty (het voormalige Alma Ata) de hoofdstad van Kazachstan. Vanwege het gebrek aan uitbreidingsmogelijkheden heeft men een nieuwe hoofdstad gesticht, hoe heet die?

7. In 1890 werd dit eiland door Engeland met Duitsland geruild voor Zanzibar. Daar hebben ze later nog spijt van gehad. In de Eerste Wereldoorlog was het een strategisch zeer belangrijke Duitse vlootbasis en in de Tweede Wereldoorlog een zwaar versterkte onderzeebootbasis. Na de laatste oorlog is de bevolking geëvacueerd en is het eiland tot 1951 door de Britten als oefenterrein voor hun bommenwerpers gebruikt. Sindsdien is de burgerbevolking teruggekeerd en voorziet zij voornamelijk in haar bestaan door het toerisme en de belastingvrije verkoop van vnl. drank en sigaretten. De naam van dit eiland graag.

8. Het ene deel van de Maagdeneilanden valt onder het bestuur van de Verenigde Staten, het andere deel onder Brits bestuur. Wie was de kolonisator van het Amerikaanse deel voor dit in 1917 onder het bestuur van de VS kwam?

9. Welk land heet in de eigen landstaal ‘Shqiperi’, wat ‘Land van de Adelaars’ betekent?

10. De republiek Malta bestaat uit vijf eilanden, waarvan er drie bewoond zijn. Het hoofdeiland Malta en het 2,8 km2 grote Comino (of Kemmuna) zijn er twee van. Hoe heet het derde, waarvan de belangrijkste plaats Victoria is? Men neemt aan dat dit het eiland van Calypso uit de 'Odyssee' is.

 

Sport

 

1. De belangrijkste trofee in het American Football is de ‘Super Bowl’. Op collegeniveau strijdt men om de ‘Sugar Bowl’. Tegenwoordig timmert men ook in Europa aan de weg met een pan-Europese competitie om de ‘World Bowl’. Ook de Nederlandse American Footballers strijden om hun eigen hoofdprijs; hoe heet die?

2. Welke Olympische wintersport is al langer Olympisch (sinds 1920) dan dat er Olympische winterspelen (sinds 1924) zijn?

3. Dit jaar vertrekt de (wieler) Ronde van Italië, de ‘Giro’, voor de zesde maal in haar geschiedenis niet in Italië‘, maar uit een ander land, namelijk Frankrijk (in Nice). Twee jaar geleden vertrok de ‘Giro’ uit Athene in Griekenland, ook werd er ooit gestart in San Marino, Vaticaanstad en Monaco. Wat is het vijfde land waar de ‘Giro’ buiten de landsgrenzen begon?

4. Welke sport wordt bedreven op ‘Het Lisp’, ‘Het Veldwijckpark’ en in het ‘Regenboogstadion’?

5. Op welke drie disciplines was Nederland vertegenwoordigd tijdens de jongste Olympische winterspelen in Nagano (J)?

6. Arnold Mühren was op 26 mei 1983 de eerste Nederlander die een doelpunt maakte in de FA-Cupfinale (het hoogtepunt van het Engelse voetbalseizoen). Waar (in welk stadion) vond deze, overgespeelde, wedstrijd plaats?

7. De bijnaam van het Nieuw-Zeelandse rugbyteam is, naar aanleiding van hun kleding, de ‘All blacks’. Wat nu is de bijnaam van het Nieuw-Zeelandse basketbalteam?

8. Van wie is de uitspraak (vrij vertaald): “Voetballen is simpel. Een wedstrijd wordt gespeeld met elf tegen elf, duurt twee keer vijfenveertig minuten en uiteindelijk winnen de Duitsers”?

9. Tijdens welke voetbalwedstrijd werd Diego A. Maradona’s hand de ‘Hand of God’?

10. Wie is de Wereldrecordhouder bij de mannen op de 3000 m langebaanschaatsen?

 

Ontspanning en Vermaak

 

1. Hoe heet de dierentuin in Emmen?

2. Wie is de schrijver / tekenaar van de (oorspronkelijke) Suske en Wiske albums?

3. Vorig jaar vierde Grolsch de introductie van de beugelfles een eeuw eerder. Uit welk jaar stamt deze Groenlo'se brouwerij? Een marge van tien jaar naar boven en beneden is in uw antwoord toegestaan.

4. Wie speelt de rol van Dick Vledder in de tv-serie ‘Baantjer’?

5. Wat is de waarde van alle in omloop zijnde Nederlandse munten en bankbiljetten, van elk één, bij elkaar opgeteld?

6. De ijsheiligen vallen van 11 tot en met 14 mei. De eerste drie zijn Sint Mamertus, Sint Pancratius en Sint Servatius. Wie is de vierde?

7. Welke letter komt niet voor op Nederlandse nummerborden?

8. Onder welke naam, een van zijn moeder geleende titel, voltooide de prins van Oranje de Elfstedentocht?

9. Nu de Wereldkampioen darts uit Nederland komt is deze vraag gerechtvaardigd; wat is het laagste puntentotaal bij vogelpik dat niet met één pijl gegooid kan worden?

10. U kent natuurlijk allemaal Joost Prinsen, zeker nu hij de televisiequiz ‘Met het mes op tafel’ presenteert. Door welk leuk en toch educatief kinderprogramma op televisie kreeg hij als ‘Erik Engerd’ landelijke bekendheid?

 

Kunst

 

1. De, niet meer als zodanig in gebruik zijnde, koopmansbeurs in Amsterdam is beter bekend onder de naam van haar schepper als de 'Beurs van Berlage'. Deze verving een oudere koopmansbeurs die ook onder de naam van haar architect bekend was, hoe luidde die?

2. Vorig jaar overleed de zanger / gitarist van ‘The Shooting Party’. Hij was tevens een gekend platenproducent, maar vooral bekend als toneelspeler. Het grote publiek kende hem als ‘Johnny Flodder’ uit de tv-serie ‘Flodder’. Zijn vader was een gevierd acteur die bekend was onder de artiestennaam Cruys Voorbergh, wat was zijn naam?

3. Deze beeldhouwer, die leefde van 1609 tot 1668, is de grootmeester van de Vlaamse barokbeeldhouwkunst. Hij is in Nederland vooral bekend doordat hij de binnen- en buitenversiering van het stadhuis (thans paleis) op de Dam verzorgde. Wie was hij?

4. Welk werk van Henri Matisse wordt momenteel gerenoveerd in het Stedelijk Museum in Amsterdam?

5. Amsterdam telt slechts één groot gebouw dat in Jugendstil (art nouveau) is opgetrokken. Het aan het hoofdstedelijke Leidseplein gevestigde hotel, gebouwd door C. A. A. Steinigeweg in 1881, verbouwd door W. Kromhout en H. G. Jansen in 1898 - 1902, hoe heet dit? (Uitdrukkelijk wordt niet gevraagd naar het er in gevestigde grand café !)

6. Van wiens hand zijn deze tekst en tekeningen?

7. Van wiens hand is dit schilderij?

8. Wie is de ontwerper van dit gebruiksvoorwerp?

9. Van wiens hand is dit schilderij?

10. Wie is de architect van het stadhuis van Hilversum (gebouwd in 1928 - 32)?